Małżeńskie ustroje majątkowe. Ustawowy ustrój majątkowy - wspólność ustawowa. Część II.
 |
| Adw. Maciej Marczak |
Ustawowym ustrojem majątkowym małżonków jest ustrój wspólności majątkowej, zwany również - wspólnością ustawową. Wbrew nazwie, w przypadku tego ustroju mamy do czynienia z trzema majątkami - majątkiem wspólnym małżonków oraz ich majątkami osobistymi. We wpisie analizuję przepisy dotyczące zarządu majątkiem wspólnym a także - kwestię odpowiedzialności małżonków za zobowiązania (innymi słowy - długi) zaciągnięte przez jednego z nich. Mam nadzieję, że tekst okaże się dla Państwa pomocny.
Wcześniejszy wpis...
Przed rozpoczęciem lektury niniejszego wpisu warto, moim zdaniem, zapoznać się z wcześniejszym artykułem dotyczącym wspólności ustawowej, który to artykuł jest do znalezienia pod następującym linkiem: http://instytucje.blogspot.com/2017/12/mazenskie-ustroje-majatkowe-ustawowy.html
Regulacja.
We wpisie analizuję przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W szczególności warto zwrócić uwagę na przepisy zawarte w art. 41 tej ustawy.
Zarząd majątkiem wspólnym.
W praktyce funkcjonowania ustroju wspólności ustawowej może powstać problem - który z małżonków "decyduje" o tym co dzieje się z majątkiem wspólnym? Kwestia ta została uregulowana w przepisach prawa.
Zacznę od pewnych reguł ogólnych.
Przede wszystkim - oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym oraz o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.
Po drugie - generalną zasadą jest, iż każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.
Od zasady tej istnieją oczywiście liczne wyjątki! I o nich teraz.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wymienia kategorie czynności dla dokonania których wymagana jest zgoda drugiego małżonka. Do czynności tych należą:
- czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzące do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
- czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
- czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
- darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Druga strona umowy może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy. Po bezskutecznym upływie tego terminu druga strona umowy staje się wolna. Natomiast jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest po prostu nieważna.
Ważne!
Jeżeli na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nieuprawnioną do rozporządzania prawem.
Co do pozostałych czynności - tj. takich, dla których skuteczności ustawa nie wymaga zgody drugiego małżonka, warto pamiętać o możliwości zgłoszenia sprzeciwu. Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej. Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej.
Wreszcie, na koniec - należy wspomnieć, iż wchodzącymi w skład majątku wspólnego przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. Tylko w razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności.
Przed sądem...
Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej do dokonania czynności, albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody (co jak najbardziej zdarza się w praktyce!), drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udzieli zezwolenia, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, iż dokonania czynności wymaga dobro rodziny. Sąd może również, gdy przemawiają za tym ważne powody i na żądanie jednego z małżonków, m.in. - pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym.
Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich.
Kolejna kwestia będąca wręcz klasyką pytań zadawanych przez klientów. Jak kształtuje się odpowiedzialność małżonków za długi zaciągnięte tylko przez jednego z nich, oczywiście w ramach ustroju wspólności ustawowej?
Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Pokreślenia wymaga, że w grę wchodzi jedynie majątek wspólny, nie majątek osobisty małżonka wyrażającego zgodę! W tym sensie należy odróżnić sytuację, gdy małżonek tylko wyraża zgodę na zaciągnięcie zobowiązania od sytuacji, w której zobowiązanie zaciągają oboje małżonkowie. W drugim przypadku - oboje będą dłużnikami i możliwe będzie zaspokojenie się wierzyciela zarówno z majątku wspólnego małżonków jak i ich majątków osobistych.
Nawiasem...
Warto zwrócić uwagę również na przepisy art. 30 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Dowiemy się z nich m.in., że oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny... W takim przypadku możliwe będzie zaspokojenie się wierzyciela zarówno z majątku wspólnego jak i majątków osobistych...
Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej (tylko np. z czynu niedozwolonego...), wierzyciel może żądać zaspokojenia z:
- majątku osobistego dłużnika,
- wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
- korzyści uzyskanych z praw dłużnika - autorskich, pokrewnych, własności przemysłowej i innych praw twórcy,
- a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z:
- majątku osobistego dłużnika,
- wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
- z korzyści uzyskanych z praw dłużnika, o których mowa była powyżej.
Ważne!
Wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Jest to przejaw, wspomnianego już w poprzednim wpisie, bezudziałowego charakteru majątku wspólnego. Wierzyciel, w pewnych warunkach, będzie mógł jednak domagać się ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami! O tym bliżej w jednym z kolejnych wpisów...
Zachęcam również do zapoznania się z wpisem o unieważnieniu małżeństwa:
Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelaria Adwokacka w Łodzi i Zduńskiej Woli.
Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.
Komentarze
Prześlij komentarz