"Sprzeciw, Wysoki Sądzie!" czyli jak to jest ze sprzeciwem w prawie polskim...

Chyba każdy widział amerykański film o prawnikach. Bardzo wielu lubi amerykańskie filmy o prawnikach. W związku z powyższym w powszechnej świadomości głęboko zakorzeniony jest obraz zrywającego się na nogi adwokata, krzyczącego "Sprzeciw, Wysoki Sądzie!". A jak jest w Polsce? Czy na naszych salach sądowych również usłyszymy wspomniany wyżej okrzyk? Tekst w zamierzeniu nieco "lżejszy" ale poruszający rzeczy ważne. Życzę miłej lektury!

Niestety już na samym początku wpisu będę musiał rozczarować wszystkich wielbicieli amerykańskich thrillerów sądowych - w polskim prawie nie znajdziemy niczego aż tak "dramatycznego" jak amerykański "sprzeciw". Warto jednak czytać dalej! :) Wbrew pozorom - kwestia jest dość poważna, gdyż wiele osób, które trafiają do kancelarii, jest przekonanych, że rozprawy wyglądają dokładnie tak jak na amerykańskich filmach. A co mamy w Polsce? Poniżej o kilku instytucjach, które mogą mieć podobny charakter do "sprzeciwu", a na pewno mają - olbrzymie znaczenie dla przebiegu i wyniku sprawy. Już chociażby z tego powodu należy być ich świadomym.

Oddalenie wniosku dowodowego w postępowaniu karnym.

W toku sprawy karnej zgłaszane mogą być różnorodne wnioski dowodowe. Oczywiście samo zgłoszenie nie oznacza, że dowód zostanie przeprowadzony. Oddala się bowiem wniosek dowodowy, m.in. jeżeli okoliczność, do której się odnosi, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy; dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności; dowodu nie da się przeprowadzić czy wreszcie - jeżeli wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia.

Gdzie jednak jest tutaj miejsce na nasz "sprzeciw"? Oczywiście to organ prowadzący postępowanie (sąd, prokurator itd.) decyduje o dopuszczeniu zgłoszonego dowodu. My jednak, zwłaszcza na etapie postępowania sądowego i wobec zgłoszenia wniosku dowodowego przez stronę przeciwną, możemy podnosić argumenty przeciwko dopuszczeniu dowodu, a więc siłą rzeczy - oparte na przesłankach oddalenia wniosku dowodowego. Nie muszę chyba wspominać, iż dopuszczenie/niedopuszczenie dowodu może mieć olbrzymie znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy... dużo więc zależy od celności naszej argumentacji!

Zasady przeprowadzania przesłuchania w postępowaniu karnym.

Przesłuchanie w procedurze karnej obwarowane jest wieloma przepisami. Najbardziej podstawowe stanowią m.in., iż osobie przesłuchiwanej wpierw należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero później można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi; że prawo zadawania pytań mają, oprócz organu przesłuchującego, strony, obrońcy, pełnomocnicy oraz biegli; że pytania zadaje się osobie przesłuchiwanej bezpośrednio, chyba że organ przesłuchujący zarządzi inaczej.

Bardzo ważne jest, że zabronione są pytania sugerujące odpowiedź, które to pytania winny być uchylane przez organ przesłuchujący, tak samo zresztą jak pytania nieistotne.

I znowu powstaje pytanie - jak będzie tutaj wyglądał nasz sprzeciw? Otóż, kontrolując przebieg postępowania, możemy zaznaczać przed organem, że w naszej ocenie zadawane pytania dotyczą kwestii nieistotnych bądź też - zadane zostały w sposób sugerujący odpowiedź...

Zastrzeżenie do protokołu w postępowaniu cywilnym...

Zmieniając gałąź prawa. Na gruncie postępowania cywilnego występuje instytucja "zastrzeżenia do protokołu" (przepis art. 162 k.p.c.). Nie jest ona być może tak widowiskowa jak amerykański "sprzeciw", ma jednak bez wątpienia podobny charakter i olbrzymie znaczenie dla sprawy...

Otóż - strony postępowania mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu, zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Jest to o tyle istotne, że stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy. Brak zastrzeżenia może w praktyce oznaczać niemożliwość powołania się na określony "błąd procesowy" przy wnoszeniu apelacji. O przepisie art. 162 k.p.c. należy więc bezwzględnie pamiętać chociażby wtedy, gdy sąd oddala nasz wniosek dowodowy...

I inne...

W prawie polskim, i to w różnych jego gałęziach, znajdziemy również wiele środków prawnych które w swojej nazwie zawierają słowo "sprzeciw". I tak - w postępowaniu cywilnym możemy mówić chociażby o sprzeciwie od nakazu zapłaty, który to nakaz został wydany w postępowaniu upominawczym; w postępowaniu karnym - sprzeciwie od wyroku nakazowego; a w postępowaniu administracyjnym (sądowo - administracyjnym) - o sprzeciwie od decyzji. Każdy z tych sprzeciwów jest jednak tematem na oddzielny wpis...

Adw. Maciej Marczak

Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelarie Adwokackie w Łodzi oraz w Zduńskiej Woli.

Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.