Małżeńskie ustroje majątkowe.

Adw. Maciej Marczak

Wpis w zamyśle stanowić ma ogólny przewodnik po małżeńskich ustrojach majątkowych. Szczegółowe regulacje dotyczące każdego z ustrojów, ze względu na obszerność tychże regulacji, stanowić będą przedmiot już oddzielnych wpisów. Zachęcam do lektury!

Regulacja.

Małżeńskie ustroje majątkowe uregulowane zostały w ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Wśród małżeńskich ustrojów majątkowych wyróżniamy:

- ustrój ustawowy oraz

- ustroje umowne,

- ustrój przymusowy.

Kluczem do dokonania wyżej wskazanego podziału jest oczywiście zdarzenie, które stanowi źródło powstania danego typu stosunków majątkowych między małżonkami.

Ustrój ustawowy.

Ustrój ustawowy powstaje z mocy samego prawa (z łac. ex lege), w sytuacji, gdy małżonkowie nie zdecydowali się na umowne uregulowanie ich wzajemnych stosunków majątkowych. Ustawa określa również zasady funkcjonowania tego ustroju majątkowego.

Ustrojem ustawowym jest ustrój wspólności majątkowej małżonków.

Ustawodawca uznał, iż ustrój wspólności majątkowej małżonków jest najkorzystniejszy z punktu widzenia funkcjonowania rodziny, łagodzi on bowiem niekorzystne skutki różnic w sytuacji ekonomicznej małżonków. Z tego powodu system ten został przyjęty jako "domyślny", występujący zawsze wtedy, gdy nie pojawi się wyraźna, odmienna wola małżonków.

Ustrój ustawowej wspólności majątkowej powstaje z mocy samego prawa z chwilą zawarcia małżeństwa, ew. z chwilą rozwiązania majątkowej umowy małżeńskiej (intercyza) w trakcie trwania małżeństwa (są też inne, rzadziej spotykane w praktyce przypadki, związane np. ze zniesieniem separacji). Oczywiście, jak wskazano wyżej, o ile małżonkowie nie zdecydowali inaczej.

Ciekawostka...

Ustrój majątkowej wspólności małżeńskiej, zarówno ustawowy jak i umowny, mimo swojej nazwy, zawsze polegać będzie na istnieniu trzech mas majątkowych - majątku wspólnego małżonków oraz majątków osobistych każdego z małżonków.

Przymusowy ustrój majątkowy.

Przymusowy ustrój majątkowy wchodzi w grę, gdy miały miejsce konkretne, wymienione w ustawie zdarzenia (przykładowo: upadłość bądź ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków). Ustrój ten, jak sama nazwa wskazuje, powstaje przymusowo, niezależnie od woli małżonków. W zależności od przypadku będzie on wynikać z orzeczenia sądu lub powstawać z mocy samego prawa. Przymusowy ustrój majątkowy zastępuje istniejący między małżonkami ustrój majątkowy, zarówno ustawowy jak i umowny.

Przymusowym ustrojem majątkowym jest ustrój rozdzielności majątkowej.

Z orzecznictwa sądowego.

Ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej ma na celu wzmocnienie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Przez ważne powody, dające podstawę do zniesienia tej wspólności, przyjęło się rozumieć wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2003 roku, sygn. akt: IV CKN 1710/00.

Ustroje umowne.

Ustroje umowne powstają zawsze z mocy wyraźnej woli małżonków, służą realizacji ich szczególnych potrzeb czy też zapatrywań. Wśród ustrojów umownych wyróżniamy:

- ustrój wspólności majątkowej,

- ustrój rozdzielności majątkowej oraz

- ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.

Czym różni się wspólność majątkowa ustawowa od umownej? Zakresem. Strony, mocą umowy, mogą rozszerzyć lub ograniczyć wspólność ustawową - taka rozszerzona bądź ograniczona wspólność ustawowa będzie określana mianem wspólności umownej.

Wola małżonków ujęta zawsze musi być w formie aktu notarialnego. Umowa majątkowa małżeńska (tzw. intercyza) zawarta może być zarówno w czasie trwania małżeństwa jak i jeszcze przed jego zawarciem. Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.

Ważne!

Na umowę majątkową małżeńską małżonek może powoływać się względem innych osób tylko wtedy, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.

Majątek...

A jak rozumieć samo pojęcie majątku? Na gruncie przepisów regulujących majątkowe ustroje małżeńskie termin "majątek" przyjmuje znaczenie wąskie. Majątek to wyłącznie aktywa, pasywa zaś obciążają majątek, nie będąc równocześnie jego składnikiem. Konsekwencje powyższego są widoczne chociażby w sytuacji ustania ustroju wspólności majątkowej - podziałowi podlegać będą jedynie aktywna, nie dzieli się natomiast długów.

Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelaria Adwokacka w Łodzi i Zduńskiej Woli.

Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.