Przyczynienie się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody.
Zdarza się, że sam poszkodowany
ma wpływ na zaistnienie czy też rozmiar szkody. Zgodnie z przepisem art. 362
Kodeksu cywilnego - jeżeli poszkodowany
przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia
ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do
stopnia winy obu stron. Jakie zachowania poszkodowanego uznane zostaną za
przyczynienie się oraz w jaki sposób określa się zakres
"pomniejszenia" odszkodowania? O tym dowiecie się Państwo z
niniejszego wpisu.
Zachowanie
poszkodowanego...
Pojęcie przyczynienia się
poszkodowanego nie zostało zdefiniowane w Kodeksie cywilnym. Oznacza to, że w
żadnym przepisie tej ustawy nie znajdziemy wyrażonej wprost definicji
przyczynienia. Możemy jednak pokusić się o skonstruowanie takiej definicji w
oparciu o interpretację przepisów ustawy, orzecznictwo sądowe... i zdrowy
rozsądek.
Tak więc przyczynieniem się jest
zachowanie poszkodowanego. Zachowanie to może przyjąć postać zarówno działania
jak i zaniechania (czyli niepodjęcia odpowiedniego działania). Działanie albo
zaniechanie, by były przyczynieniem, muszą pozostawać w normalnym związku
przyczynowym ze szkodą. Należy to rozumieć w ten sposób,
że gdyby nie określone zachowanie poszkodowanego szkoda w ogóle by nie
zaistniała bądź też - zaistniałaby ale w mniejszym rozmiarze, przy czym - skutek (szkoda, jej zwiększenie) musi być typową, oczekiwaną w zwykłej kolei rzeczy, konsekwencją zachowania poszkodowanego.
Zachowanie
poszkodowanego musi równocześnie cechować obiektywna naganność lub wadliwość tudzież - zawinienie. W
tym aspekcie przyczynienie będzie kształtować się odmiennie w zależności
od podstawy prawnej roszczeń odszkodowawczych. I tak - w przypadku
odpowiedzialności na zasadzie winy - bez winy po
stronie poszkodowanego trudno mówić, że do przyczynienia się w ogóle doszło.
Natomiast w przypadku odpowiedzialności na zasadzie ryzyka czy też słuszności -
dla przyjęcia przyczynienia się poszkodowanego wymagana jest, wspomniana
wcześniej, obiektywna nieprawidłowość jego zachowania, nie musi mieć ona jednak
charakteru zawinienia.
Przykład.
Wszystko do tej pory to teoria, w dodatku brzmiąca dość skomplikowanie. Czas na przykłady. Jeżeli chodzi o przyczynienie się poszkodowanego - kopalnią przypadków są szkody powstałe wskutek wypadków drogowych. I tak - osoba decydująca się na jazdę samochodem z kierowcą będącym w stanie po spożyciu alkoholu, przyczynia się do odniesionej szkody powstałej w wyniku wypadku komunikacyjnego, gdy stan nietrzeźwości kierowcy pozostaje w związku przyczynowym z tym wypadkiem. Bardzo częstą przyczyną ustalenia przyczynienia się poszkodowanego jest również niezapięcie pasów bezpieczeństwa w samochodzie...
... a
zmniejszenie odszkodowania.
Jak wspomniałem
na wstępie, skutkiem prawnym przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub
zwiększenia szkody jest stosowane do okoliczności, odpowiednie zmniejszenie
obowiązku naprawienia szkody. Co to oznacza w praktyce?
Zmniejszenie
odszkodowania powinno uwzględniać wszystkie okoliczności sprawy. W zależności
od okoliczności konkretnej sprawy w grę wchodzić tutaj mogą - stopień winy
stron, rozmiar i waga uchybień po stronie poszkodowanego czy chociażby -
motywacja dla obiektywnie nieprawidłowych zachowań poszkodowanego.
Przyczynienie
określa się zazwyczaj procentowo (choć zdarza się, że przyjmuje ono postać np.
odliczenia konkretnej kwoty). Przyczynienie odnosi się do wszystkich świadczeń
przysługujących poszkodowanemu (odszkodowanie, zadośćuczynienie, renta itd.).
Świadczenia te pomniejszane są o ustalony procent przyczynienia się
poszkodowanego. Jeżeli ustalana jest odpowiedzialność za szkody mogące powstać
w przyszłości - określany jest stopień przyszłego obniżenia odszkodowania.
Ustalanie
przyczynienia się poszkodowanego...
Przyczynienie
się nie jest ustalane w sposób dowolny - ani w ogóle co do faktu jego
zaistnienia, ani - co do zakresu pomniejszenia odszkodowania. W toku postępowania
sądowego oznaczać to będzie konieczność przeprowadzenia dowodów na okoliczność
przyczynienia się poszkodowanego. Innymi słowy - przyczynienie się
poszkodowanego, w toku sprawy sądowej, wymaga udowodnienia tak jak każda inna
okoliczność składająca się na stan faktyczny sprawy. W sprawach dotyczących
wypadków drogowych ustalenie przyczynienia się oraz jego zakresu najczęściej
wymagać będzie opinii biegłego - specjalisty z zakresu ruchu drogowego i
rekonstrukcji wypadków drogowych.
Ustalenie
przyczynienia zazwyczaj prowadzi do odpowiedniego zmniejszenia odszkodowania
("zazwyczaj" bo określając zakres odpowiedniego obniżenia
odszkodowania brane są pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy; te zaś
teoretycznie mogą wskazywać, iż mimo "wadliwego" zachowania się
poszkodowanego i związku przyczynowego tego zachowania ze szkodą... obniżenie
nie powinno nastąpić). Przyczynienie nie może jednak nigdy skutkować całkowitym
pozbawieniem poszkodowanego odszkodowania. Całkowite pozbawienie odszkodowania
byłoby możliwe tylko w sytuacji, w której szkoda jest wyłącznie następstwem
zachowania samego poszkodowanego. Innymi słowy - gdy tylko poszkodowany jest
sprawcą szkody.
Polecam także
inne wpisy dotyczące odszkodowania:
Adw. Maciej Marczak |
Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelarie
Adwokackie w Łodzi oraz w Zduńskiej Woli.
Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki
zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor
wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź
radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł
stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa
autorskie zastrzeżone.
Jestem pod wrażeniem. Bardzo dobry artykuł.
OdpowiedzUsuń