Znalazłeś skarb? Sprawdź czy jesteś jego właścicielem.

Tytuł mógł zabrzmieć odrobinę niepoważnie, zapewniam jednak, że wpis ma całkowicie profesjonalny i rzeczowy charakter. Musicie Państwo wiedzieć, że Kodeks cywilny zawiera pośród swoich przepisów również i regulację dotyczącą... skarbu. Czym skarb jest oraz kto staje się właścicielem skarbu - o tym (ale nie tylko!) w niniejszym wpisie.

Gdzie szukać?

Oczywiście nie podpowiem co do skarbu a jedynie - przepisów prawnych do skarbu się odnoszacych. Właściwa regulacja umieszczona została w art. 189 Kodeksu cywilnego.

Czym jest skarb?

Nabycie prawa własności w drodze znalezienia skarbu znane było już w prawie rzymskim. W klasycznym ujęciu skarb rozumiano jako długo ukrytą, cenną rzecz, której właściciela, w chwili znalezienia rzeczy, nie sposób ustalić. Do tej właśnie koncepcji nawiązują przepisy Kodeksu cywilnego. Art. 189 Kodeksu cywilnego, w brzmieniu obowiązującym do 21 czerwca 2015 roku, definiował skarb jako rzecz mającą znaczniejszą wartość materialną albo wartość naukową lub artystyczną, znalezioną w takich okolicznościach, że poszukiwanie właściciela byłoby oczywiście bezcelowe. Obecnie obowiązująca definicja jest prostsza ale przez to również i szersza. Skarbem jest więc każda rzecz znaleziona w takich okolicznościach, że poszukiwanie właściciela byłoby oczywiście bezcelowe.

Kto staje się właścicielem skarbu?

Znaleziony skarb staje się przedmiotem współwłasności jego znalazcy oraz właściciela nieruchomości, na której rzecz została znaleziona. Chodzi tu o współwłasność w częściach ułamkowych, przyjmuje się, że udziały znalazcy i właściciela nieruchomości, na której skarb został znaleziony, są równe. Jednakże! Jeżeli skarb jest zabytkiem lub materiałem archiwalnym... staje się własnością Skarbu Państwa, sam znalazca natomiast jest zobowiązany wydać taki skarb niezwłocznie właściwemu staroście.

Ważne!

Warto zwrócić uwagę, że w świetle podanych wyżej informacji, skarbem może być wyłącznie rzecz ruchoma. Skarb ma być bowiem znaleziony "na nieruchomości", trudno również w ogóle mówić o znajdowaniu nieruchomości.

Nabycie prawa własności rzeczy będącej skarbem ma charakter pierwotny i następuje z mocy samego prawa z chwilą jej znalezienia.

I inne przypadki...

Zakładam, że na podstawie tego, co napisałem do tej pory, duża część z Państwa wyobraża sobie skarb jako dzban starożytnych monet albo wiekowy i bogato zdobiony miecz. Nic jednak bardziej mylnego!

Przepisów Kodeksu cywilnego o skarbie nie stosuje się bowiem w ogóle do ruchomych zabytków archeologicznych (pojęcie odrębne od "zabytków", o których mowa była wcześniej), do której to kategorii z pewnością zaliczylibyśmy wspomiane przeze mnie wyżej przedmioty.

Warto wiedzieć!

Zabytek archeologiczny to zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem.

Zgodnie z ustawą O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami - przedmioty będące zabytkami archeologicznymi odkrytymi, przypadkowo znalezionymi albo pozyskanymi w wyniku badań archeologicznych, stanowią własność Skarbu Państwa. Osoba, która przypadkowo znalazła przedmiot, co do którego istnieje przypuszczenie, iż jest on zabytkiem archeologicznym, jest zobowiązana, przy użyciu dostępnych środków, zabezpieczyć ten przedmiot i oznakować miejsce jego znalezienia oraz niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu tego przedmiotu właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków, a jeśli nie jest to możliwe - właściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Co sie należy za znalezienie zabytku?

A to już zupełnie w ramach ciekawostki. Co do zasady (bo istnieją wyjątki w odniesieniu do pewnych katergorii osoób) - osobom, które odkryły bądź przypadkowo znalazły zabytek archeologiczny, przysługuje nagroda, pod warunkiem jednak, że osoby te dopełniły obowiązków określonych w ustawie O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Również i w przypadku gdy rzecz znaleziona jest zabytkiem lub materiałem archiwalnym i stała się własnością Skarbu Państwa, znalazcy przysługuje nagroda.

Nagroda może przyjąć postać nagrody pieniężnej albo... dyplomu, w zależności od okoliczności konkretnej sprawy, przede wszystkim - od "właściwości" samego znaleziska.

Adw. Maciej Marczak

Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelarie Adwokackie w Łodzi oraz w Zduńskiej Woli.

Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.