Czy za długi można trafić do więzienia?

Tytuł wydać może się odrobinę prowokacyjny ale zapewniam, że powyższe pytanie słyszę bardzo często a sam temat mam zamiar omówić w niniejszym wpisie całkowicie na poważnie. Żyjemy w czasach rozwiniętego rynku kredytowego, oferującego produkty od kredytów hipotecznych w walutach obcych po drobne chwilówki, z którego to rynku korzysta co najmniej znaczna część społeczeństwa. Żyjemy w czasach, w których prowadzenie własnej działalności gospodarczej jest powszechne i nie budzi niczyjego zdziwienia. Oczywiście i niestety - nie wszystko idzie w życiu zgodnie z planem. Czy długi (pożyczki, zobowiązania firmy, inne...) mogą zaprowadzić nas do więzienia? We wpisie - przegląd przepisów prawa stanowiących o szeroko rozumianej "odpowiedzialności karnej za długi". Z góry zaznaczę - przegląd obejmujący najistotniejsze czy też - najciekawsze przypadki, na pewno jednak nie wyczerpujący wszystkich możliwych do ziszczenia się sytuacji.

1. Wyłudzenie kredytu - art. 297 § 1 - 3 Kodeksu karnego.

Przestępcze działanie polega w tym przypadku na przedłożeniu podrobionego, przerobionego, poświadczającego nieprawdę albo nierzetelnego dokumentu albo nierzetelnego, pisemnego oświadczenia dotyczącego okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania kredytu czy pożyczki. Przykład? Ubiegamy się o kredyt i świadomie "podbijamy" swoje wynagrodzenie w składanym kredytodawcy oświadczeniu. Karze podlega także ten, kto wbrew obowiązkowi nie powiadamia właściwego podmiotu o sytuacji mogącej mieć wpływ na wstrzymanie albo ograniczenie wysokości udzielonego wsparcia finansowego.

Karane jest zarówno działanie celem uzyskania kredytu/pożyczki dla siebie jak i dla innego podmiotu, pokrzywdzonym może być zaś bank, inna jednostka organizacyjna prowadząca podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy, wreszcie - organ bądź instytucja dysponujące środkami publicznymi.

Omawiany przepis wprowadza odpowiedzialność karną za działania na etapie uzyskiwania kredytu czy pożyczki. Późniejsza spłata zadłużenia również ma jednak znaczenie. Osoba, która przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zaspokoiła roszczenia pokrzywdzonego - nie podlega karze (tak samo jak i osoba, która zapobiegła wykorzystaniu wspracia finansowego), natomiast brak spłaty zadłużenia może wpłynąć na wymiar kary, będzie miał także znaczenie dla wysokości obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody.

Kara? Nawet do 5 lat pozbawienia wolności!

Jako ciekawostkę podam, iż wskazany przepis Kodeksu karnego jest bardzo szeroki i dotyczy uzyskiwania nie tylko kredytu i pożyczki pieniężnej ale również - poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji, podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego, zamówienia publicznego.

2. Niezgłoszenie upadłości - art. 586 Kodeksu spółek handlowych.

Upadłość spółki handlowej nierozerwalnie łączy się z istnieniem "po jej stronie" zobowiązań pieniężnych czyli, potocznie, zadłużenia. Szczegółowo podstawy ogłoszenia upadłości reguluje ustawa z dnia 28 lutego 2003 roku - Prawo upadłościowe. W temacie odpowiedzialności karnej "za długi" istotne jest natomiast to, że członek zarządu spółki handlowej albo jej likwidator, który nie zgłasza wniosku o upadłość spółki mimo powstania warunków uzasadniających, według właściwych przepisów, upadłość spółki - podlega karze w wymiarze do jednego roku pozbawienia wolności.

3. Zastępcza kara pozbawienia wolności - art. 46 § 1 - 5 Kodeksu karnego wykonawczego.

Zdarzają się i długi o szczególnym charakterze - chociażby wynikająca z wyroku karnego - grzywna. Skazanego na grzywnę sąd wzywa do jej uiszczenia w terminie 30 dni, w przypadku braku zapłaty w tym terminie - grzywnę ściąga się w ramach egzekucji.

Jeżeli egzekucja okaże się bezskuteczna albo gdy z okoliczności sprawy, jeszcze przed wszczęciem egzekucji, jasno wynika, że nie przyniesienie ona żadnego rezultatu - sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności za grzywnę, o ile spełnione są następujące warunki:

- skazany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej w zamian za grzywnę albo uchyla się od wykonania takiej pracy, lub

- zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.

Kodeks zawiera szczegółowe zasady przeliczania grzywny na karę pozbawienia wolności. Kara zastępcza nie może przekroczyć 12 miesięcy pozbawienia wolności, jak również górnej granicy kary pozbawienia wolności za dane przestępstwo. Jeżeli ustawa nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawienia wolności, górna granica zastępczej kary pozbawienia wolności nie może przekroczyć 6 miesięcy.

4. Niealimentacja - art. 209 § 1 - 5 Kodeksu karnego.

Również i dług z tytułu niezapłaconych alimentów może nas zaprowadzić za kraty. Zgodnie ze wskazanym przepisem Kodeksu karnego - osoba uchylająca się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości

- orzeczeniem sądowym, 

- ugodą zawartą przed sądem lub innym organem albo 

- inną umową, 

jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące - podlega karze do roku pozbawienia wolności. 

Kary można uniknąć, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiści się w całości zaległe alimenty. Jednakże sytuacja sprawcy, który dopuszczając się przestępstwa niealimentacji, naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, będzie nieco trudniejsza...

I na zakończenie...

Z kwestią odpowiedzialności karnej za długi wiązać można również i przepisy art. 300 - 302 Kodeksu karnego. Stanowią one o przestępstwach udaremniania/uszczuplania zaspokojenia wierzyciela, pokrzywdzenia wierzyciela, wreszcie - przestępstwie zaspokojenia wybranych wierzycieli. Także i te przepisy przewidują możliwość orzeczenia kary pozbawienia wolności wobec sprawcy.

Przykład.

Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

art. 301 § 1 Kodeksu karnego.

Adw. Maciej Marczak

Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelarie Adwokackie w Łodzi oraz w Zduńskiej Woli.

Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.